Święto Smoczych Łodzi

Święto Smoczych Łodzi (Duānwǔ Jié, 端午节), obchodzone w piąty dzień piątego miesiąca księżycowego (w 2025 roku przypadające na 31 maja), to jedno z najważniejszych świąt w chińskim kalendarzu. Jego znaczenie kulturowe i emocjonalne dorównuje obchodom Chińskiego Nowego Roku (Chūn Jié, 春节) i Święta Środka Jesieni (Zhōngqiū Jié, 中秋节).

Tradycja ta, znana z wyścigów smoczych łodzi i spożywania ryżowego zōngzi (粽子), wyrosła z legendy o Qū Yuánie (屈原, Qū Yuán) – poecie, patriocie i tragicznym bohaterze epoki Walczących Królestw (Zhànguó Shídài, 战国时代; 475–221 p.n.e.).

Pochodzenie Święta

W czasach Qū Yuāna (339–278 p.n.e.), dynastia Zhōu (周) chyliła się ku upadkowi. Osłabienie władzy centralnej doprowadziło do nieustannej walki między feudalnymi królestwami: Qín (秦), Chǔ (楚), Zhào (赵), Hán (韩), Wèi (魏), Qí (齐), Yān (燕).

Qū Yuán urodził się w królestwie Chǔ i służył jako wysoki urzędnik oraz doradca króla Huái Wánga (怀王). Był zwolennikiem reform, promował rządy prawa, moralność i silną armię. Sprzeciwiał się polityce zbliżenia z coraz bardziej agresywnym królestwem Qín, które planowało ekspansję terytorialną.

Jego bezkompromisowa lojalność wobec Chǔ zyskała mu wrogów na dworze. Oskarżony o zdradę przez zazdrosnych rywali, został zesłany przez króla na wygnanie. Decyzja ta osłabiła państwo. Królestwo Chǔ traciło zasoby, a armia słabła. W 316 p.n.e. Qín zdobyło Shǔ (蜀) i Bā (巴), otwierając sobie drogę do ataku na Chǔ.

Podczas wygnania Qū Yuán napisał swoje największe dzieła, w tym Li Sāo (离骚, „Ból rozstania”) – poemat alegoryczny, który zapoczątkował romantyzm w literaturze chińskiej. Łączył w sobie elementy folkloru, filozofii konfucjańskiej i taoistycznej oraz głęboką introspekcję.

W 278 r. p.n.e., armia Qín pod wodzą Bái Qì (白起) rozpoczęła decydującą ofensywę na serce Chǔ. Spalono mauzolea królewskie w Yílíng (夷陵), a stolicę Yīng (郢) zdobyto.

Qū Yuán, świadomy upadku ojczyzny i postępów armii Bái Qì napisał poemat Ài Yīng (哀郢, „Lament dla Yīng”), w którym wyraził ból i sprzeciw wobec zdrady i korupcji. Gdy Qín zajęło stolicę, Qū Yuán rzucił się do rzeki Mǐluó (汨罗江), popełniając samobójstwo. Według legendy, ludzie z Chǔ wypłynęli łodziami, by ratować jego ciało, bijąc wiosłami w wodę, by odstraszyć ryby, i rzucając ryż do rzeki – co dało początek tradycji zōngzi.

Z czasem te rytuały przekształciły się w widowiskowe wyścigi smoczych łodzi oraz inne obrzędy mające na celu oczyszczenie i ochronę przed złymi duchami.

Tradycje Duānwǔ Jié

• Wyścigi smoczych łodzi – symbolizują walkę ze złem i jedność społeczności.
• Zōngzi (粽子) – ryżowe kulki w liściach bambusa, upamiętniające ofiarę dla Qū Yuāna.
• Zioła i amulety – zawieszane nad drzwiami mają chronić przed chorobami i złymi duchami.

Współczesne obchody

• Chiny: w Mǐluó (汨罗), miejscu śmierci Qū Yuāna, odbywają się festiwale i inscenizacje.
• Hongkong: wyścigi w porcie Victoria Harbour.
• Europa: zawody i warsztaty w Londynie, Berlinie i Paryżu.

Międzynarodowe wydarzenia koordynuje International Dragon Boat Racing Association.

Dziedzictwo

Qū Yuān na zawsze zapisał się w historii jako wzór moralnego bohatera. W 2009 roku jego imię oraz związane z nim tradycje wpisano na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO. W czasach dynastii Hàn (汉朝) jego dzieła zebrano w antologii Chǔ Cí (楚辞, „Ody z Chǔ”).

Jego przesłanie z Li Sao – odwaga, wierność ideałom i gotowość do poświęcenia – pozostaje aktualne:

"Droga jest długa i pełna cierni, lecz ja będę szukał prawdy, choćby miała mnie prowadzić na kraniec świata."

Konsekwencje historyczne

Za zwycięstwo nad Chǔ, Bái Qì otrzymał tytuł Wǔ'ān Jūn (武安君), czyli „Pan Wojennego Spokoju”. Choć królestwo Chǔ broniło się jeszcze przez 55 lat, ostatecznie upadło w 223 p.n.e. W 221 p.n.e. Qí (齐), ostatni opór wobec Qín, poddało się bez walki. Król Zhào Zhèng (赵政) ogłosił się pierwszym cesarzem – Qín Shǐ Huáng (秦始皇), jednocząc Chiny po raz pierwszy w historii.